TÜRKLERİN KULLANDIĞI ALFABELER

Tarih boyunca birçok devlet ve uygarlık haline gelen Türk devletleri yaşadığı dönemler boyunca farklı alfabeler kullanmışlardır. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler 5 tanedir.
1.) Göktürk (Orhun) Alfabesi
Türk diline ait bilinen en eski yazı örnekleri, Moğolistan’daki Orhun Nehri Vadisi’nde 19. Yüzyılda bulunmuş yazıtlardır. Keşfedilen Orhun Yazıtları’ndan Bilge Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarıdır. Bu yazı örnekleri MS 5. yüzyılın başından kalış en eski Türk alfabesi olup Göktürk ya da Orhun alfabesi olarak bilinir ve taşlar üzerine yazılmıştır. Göktürk alfabesi 38 harflidir, 4 ünlü 34 ünsüz harften oluşur ve sağdan sola doğru yazılır. Göktürk alfabesindeki bazı harfleri değişikliğe uğratarak Bulgarlar, Hazarlar, Peçenekler ve Sakalar da kullanmıştır.
2.) Uygur Alfabesi
Uygur alfabesi ilk olarak Sogdian’dan türetilmiş bir alfabedir ama Türk dilinin ses ihtiyacını karşılamak için Sogdian’ın yeni bir versiyonu türetilmiştir. Göktürk Kağanlığı’nın yıkılmasından sonra kurulan Uygur Kağanlığı’nın bazı hanlıkları Mani, bazıları da Budizm dinini seçmişti. Dolayısıyla eserlerinde de bu dinlerin esaslarını anlatırlar. İlk metin örneklerine 8. yüzyılda rastlanır. Uygurlar kağıt ve matbaayı kullanan ilk Türk kavmidir; kültürlerinin renkliliği ile edebiyat, sanat ve hukuk alanlarında çok sayıda eser üretmişlerdir. Eski Uygur alfabesi, Uygur Devleti’nin yıkılmasından sonra da kullanılmıştır. Eski Uygur alfabesi 18 harften oluşur ve sağdan sola yazılır.
3.) Arap Alfabesi
Arap alfabesi, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi İmparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam Dini’nin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören alfabedir. Dünyada Latin alfabesinden sonra yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir. Arap alfabesi 28 harften oluşur ve sağdan sola yazılır.Küçük büyük harf ayrımı yoktur ve noktalama işaretlerinde kuralları barındırmaz.
4.) Kiril Alfabesi
Kiril alfabesi yaygın olarak Slav dillerinin yazımında kullanılan, Yunan alfabesinden geliştirilmiş Rus alfabesidir. İlk Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın başlarında yazılmıştır. Hâlen Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Bosna, Sırbistan ve diğer ülkelerde kullanılmaktadır. Kiril alfabesi sembollerden oluşur ve 38 harf içerir. Alfabede 11 tane sesli harf bulunmaktadır ve aynı zamanda soldan sağa doğru yazılıp okunmaktadır.
5.) Latin Alfabesi
Latin alfabesi veya Roma alfabesi, Antik Roma tarafından Latince yazmak için kullanılan yazı sistemidir. Latin alfabesi, görsel olarak Eski Yunan alfabelerine benzemektedir. Eski Yunan alfabesi ise aslen günümüz modern alfabelerin temeli olan Fenike alfabesinden türemiştir. Roma’nın erken dönemlerinde Etrüskler tarafından kullanılan Grek alfabesi zamanla Etrüsk alfabesine evrimleşmiş, Romalılar bu alfabeyi benimseyerek geliştirmişlerdir. Latin alfabesinde 23 harf bulunur. Şu anda dünyada en yaygın kullanılan alfabedir.

Bütün diğer toplumlarda olduğu gibi Türk topluluklarında ve devletlerinde kullanılan diller ve alfabeler değişikliğe uğramıştır. Bazen isteyerek bazen de zorunlu bulunarak bazı geçişler sağlanmıştır. Türkler, bugüne kadar birçok göç yolundan geçip çok sayıda toplumda karıştığı için, dilleri de coğrafyalarına bağlı olarak evrimleşmiş, değişmiş, gelişmiştir.