EDEBİYAT 1. ÜNİTE
•Yazı Nedir?
•Yazının Gelişimi
•Alfabenin Tanımı
•İlk Alfabe
•Türklerin Kullandığı Alfabeler
•Türk Yazı Sanatı Nedir?
•Türk Yazı Sanatlarının Özellikleri
Yazı Nedir?
Bence yazı insanın, duygu ve düşüncelerini kağıda dökmesidir. Terim olarak ise yazı;belirli işaretler kullanılarak kişiler arasında görsel tabanlı iletişim kurulmasını sağlayan bir araçtır . Yazı sistemi ,dil bilgisi ve anlam bilimde olduğu gibi konuşma ile aynı yapılara dayanarak ,her kültüre özgü yazım sistemine bağlı ek kısıtlamalara ve kurallara sahip bir teknoloji biçimidir.
YAZININ GELİŞİMİ
1-Mağara Duvarına Yapılan Resimler: Yaklaşık 35 bin yıl önce Buzul Çağı insanlarının av sırasında kullandıkları kemikler üzerine ya da mağaraların duvarlarına yaptıkları görseller çağlar arası en eski iletişim dilini oluşturmuştu.
2-İlk Resimsel Yazı Sistemi: Bu sistemler ilk Sümerler tarafından kullanıldı. Tam bu sırada Mısır'da da hiyeroglif resimsel dil olarak kullanılmaya başlandı. Resimsel yazı, anlatılmak istenen kavramın şeklinin çizilmesi ile başlamıştı. Anlatılmak istenen dağ ise üç tane yan yana tepe çiziliyor , anlatılmak istenen eğer kadın ise bir üçgen çiziliyordu. Bu şeklide yaklaşık 200 görsel kullanılıyordu ve her bir görseli ezberlemek bugün tüm yol işaretlerini ezberlemek kadar zordu. Bu yazı sisteminde her resim için çok fazla uğraşıldığı için pratik değildi.
3-Çizgisel Yazı Sistemi (Çivi Yazısı): Sümerler tarafından kullanılmaya başlandı. Bu yazı sistemi "çivi yazısı" olarak bildiğimiz sistemdi . Artık resimsel işaretler daha sadeleşmiş ve onların yerini çizgi ile gösterilen yazı almaya başlamıştı. Sümerlilerden sonra Akadlar ve birçok uygarlık çivi yazısını kullandı. Bu yazılar kıl tabletler üzerine kazınarak yazılıyordu.
Bu süreçlerden sonra alfabenin Fenikeliler tarafından icat edilmesi vardır.
ALFABENİN TANIMI : Alfabe veya abece ,her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" kelimesi , Türkçede ki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Bu harfler bir araya gelerek kelimeleri oluşturur.
İLK ALFABE
Fenike Alfabesi : Fenike Alfabesi,tahminen mö. 1200 yılında ortaya çıkmış , Fenike dilini yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan birçok çağdaş alfabe Fenike alfabesinden türemiştir . Fenikeliler den önce yazı , resimlerden oluşmaktaydı ve her kelimeye karşılık bir resim çizilirdi. Fenikeliler, her ses için bir sembol kullanarak bu sesleri birleştirip kelimeler oluşturdular. Bu sayede cümleler artık resimlerin birleştirilmesiyle değil,seslerin birlikteliğini içerir .
Türklerin Kullandığı Alfabeler:
1- Göktürk (Orhun) Alfabesi: Türk diline ait bilinen en eski yazı örnekleri, Moğolistan'daki Orhun Nehri Vadisi'nde 19. yüzyılda bulunmuş yazıtlardır. Bu yazıtlara Orhun Yazıtları da denir. O zamanın hanları ,hakanları ,veziri tarafından kendisinden sonraki nesillere bırakılan bir mektup niteliğindedir. Bizlere öğütler vererek geçmiş hakkındaki gerçekleri ortaya koyar.
2- Uygur Alfabesi: Çağdaş Türk yazı dillerinden Uygurca'nın yazımı için kullanılan alfabedir. 10. yüzyıldan beri Arap Alfabesi ile yazılmaktadır. 1969-1983 yılları arasında Çin Hükümeti'nin hazırlattığı Uygur Latin Alfabesi ile yazılmış fakat sonra Uygurca sesleri gösteren ek işaretler ile Arap Alfabesi'ne dönülmüştür.
3-Arap Alfabesi: Arap Alfabesi,7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş, özellikle İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören alfabedir. Dünyada Latin Alfabesinden sonra yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir. Sağdan sola doğru okunur.
4- Kiril Alfabesi: Kiril Alfabesi, Slav kökenli ülkeler tarafından kullanılmaktadır. Kiril Alfabesi Methodius ve Aziz Kiril'in öğrencileri tarafından günümüze kadar getirilen alfabedir. Orta Çağ Yunan Alfabesinin temelinde gelişim sağlayan Slav seslerine dayanır. Soldan sağa doğru okunur.
5- Latin Alfabesi: Latin dilinin yazıya dökülmesinde kullanılan Latin Alfabesi ; Antik Roma Uygarlığı tarafından bulunmuş bir alfabedir. Temelinde Yunan Alfabesinin bulunduğu bu yazı sistemi,ilk haliyle MÖ. 7. yüzyılda İtalya'nın Lathium bölgesinde , Latince'nin yazıya dökülmesi için kullanılmıştır. Günümüzde kullandığımız alfabedir. Soldan sağa doğru okunur.
TÜRK YAZI SANATI NEDİR?
Osmanlıca dilinin kullanılmasıyla bir sanat haline gelmiştir. Pek çok ilklere imza atan eserler , Türkler tarafından yazılmıştır. Önemli yazarlar Türk yazı sanatına öncülük etmiştir. Kaşgarlı Mahmut Divan-î Lugati't- Türk eseri ile yazı sanatına ilkleri getirmiştir. Zaten Divan-î Lugati't-Türk ; bizim ilk lügatımız yani ilk sözlüğümüzdür.
TÜRK YAZI SANATI'NIN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Yazarlar, estetik kaygılar ile yazı sanatını daha da geliştirmeye çalışmıştır.
Türk Yazı Sanatı; yazarların estetik kaygılara sahip şekilde , yazıyı ve iletişimi güzelleştirmesine imkan tanımıştır.
Bir milli kültür hazinesi olarak işlev görür.
Edebi eserlerin ve sanat eseri tablolarının da ortaya çıkmasında yazı sanatı etkili olmuştur .
Sanat, toplumun gelişmesinde ve de kültürün kökleşmesinde etkili olmaktadır.
